firambogaz

13 şubat 1916’da aydın’ın söke ilçesinde doğdu. 5 eylül 1993’te izmir’de yaşamını yitirdi. 1942’de istanbul üniversitesi edebiyat fakültesi türk dili ve edebiyatı bölümünü bitirdi. 1942-1945 arasında lozan ünivesitesi’nde sanat tarihi eğitimi aldı. türkiye’ye döndükten sonra bir süre izmir ticaret okulu’nda edebiyat, devlet konservatuvarı’nda sanat tarihi dersleri verdi. söke’de çiftçilikle uğraştı. 1950’den sonra izmir’e yerleşti. ilk romanı ikinci dünya 1938’de yayınlandı. servet-i fünun uyanış, ses, hep, bu topraktan, vatan, fikirler, yenilikler, yeditepe gibi dergilerle demokrat izmir gazetesinde yayınlanan öyküleriyle ünlendi. 1950’de yeni istanbul gazetesi ve new york herald tribune gazetesinin ortaklaşa düzenlediği dünya hikaye yarışması’nda "sam amca" öyküsüyle birincilik kazandı. güçlü gözlemlerine dayanarak köy ve kasaba insanlarının sorunlarını, günlük yaşamlarını ve duygularını yalın bir dil ve gerçekçi tutumla yansıttı. ölümünden sonra adına bir öykü ödülü kondu.

eserleri

roman:
ikinci dünya (1938)
bir şehri iki kapısı (1948)
yılan hikayesi (1954)
onbinlerin dönüşü (1957)
kalpaklılar (1962)
doludizgin (1963)
bir karış toprak (1964)
bir çift öküz (1970)
izmir’in içinde (1973)
tartışma (1974)
eski toprak (1988)

öykü:
telli kavak (1941)
sığınak (1946)
cihan şoförü (1954)
ahmet’in kuzuları (1958)
yolun üstündeki kaya (1964)
yağmurdaki kız (1967)
alandaki delikanlı (1978)

deneme:
roman ve yazarlık onuru (1983)

ödülleri:

1968 türk dil kurumu öykü ödülü yağmurdaki kız ile
1978 lions hikaye ödülü alandaki delikanlı ile

1860’ta istanbul’da doğdu. 26 nisan 1936’da istanbul’da yaşamını yitirdi. "sergüzeşt" romanının yazarı. babası abdurrahman sami paşa’nın konağında özel öğrenim gördü. 1880’de ağabeyi suphi paşa’nın başında olduğu evkaf nezareti mektub-i kalemi’ne memur olarak girdi. ertesi yıl londra elçiliği ikinci katipliğine atandı. ingiltere’de kaldığı 4 yıl boyunca ingiliz ve fransız edebiyatlarını inceledi. elçilikteki görevinden istifa edip istanbul’a döndü. istişare odasına memur oldu. ilk romanı "sergüzeşt" yüzünden göz hapsine alındığını düşünerek 1901’de paris’e gitti jön türkler’e katıldı. meşrutiyet’in ilanına kadar paris’te kaldı. ittihat ve terakki’nin paris merkezinde görev yaptı. örgütün yayın organı olan "şura-yı ümmet" gazetesinde 2’nci abdülhamit’in baskıcı rejimini eleştiren yazılar yazdı. 1908’de 2’nci meşrutiyet’in ilanından sonra istanbul’a döndü. 1909’da madrid büyükelçiliği’ne atandı. birinci dünya savaşı başlayınca madrit’ten isviçre’ye geçti, savaşın sonuna kadar burada kaldı. 1921’de emekliye ayrıldı ve istanbul’a döndü. yaşamının son yıllarında kendisine, büyük millet meclisi kararıyla "hidamat-ı vataniyye tertibinden" maaş bağlandı. divan edebiyatına karşı çıkan namık kemal, abdülhak hamit tarhan gibi yazarların etkisiyle batı edebiyatına yöneldi. alphonse daudet’den esinlenerek yazdığı kısa öykülerle batılı anlamda ilk gerçekçi ürünleri verdi. 1874’te "kamer" gazetesinde yayınlanan söylev türündeki ilk yazılarıyla adını duyurdu. ilk kitabı 3 perdelik tiyatro oyunu "şir" 1879’da basıldı. ilk romanı olan ve kendisine büyük ün sağlayan "sergüzeşt" türk edebiyatında romantizmden gerçekçiliğe geçişin başarılı örneklerinden biri sayılır. bu romanda bir paşazade ile bir cariyenin aşk öyküsü anlatılır.

eserleri

roman:
sergüzeşt (1889)

öykü:
küçük şeyler (1892)

oyun:
şir (arslan, 1879)

sohbet-eleştiri-ani:
rumuzu’l- edeb (1900)
iclal (1923)

30 nisan 1949’da istanbul’da doğdu. 1968’de atatürk lisesi’ni bitirdi. bir süre istanbul üniversitesi hukuk fakültesi’ne devam etti. öğrenimini yarıda bırakarak kendini tümüyle yazmaya verdi. ilk yazısı 1967’de yeni ufuklar dergisinde yayınlandı. papirüs, yeni edebiyat, yeni dergi, türk dili, türkiye defteri, milliyet sanat, gösteri gibi dergilerde yayınlanan yazılarıyla ünlendi. 1979’da dünya gazetesinin sanat sayfasını yönetti. 1968’de yayınlanan ilk öykü kitabı "cumartesi yalnızlığı"nda sınırlı ilişkiler içinde sıkışan insaların yaşamlarını anlattı. "pastırma yazı" ve "bir denizin eteklerinde" öykü kitaplarında uyarlı gençlerin tutkularını, sıkıntılı ilişkilerini, orta tabakadan insanların acılarını, yalnızlıklarını, kurtuluş arayışlarını anlattı. 1973’ten sonra romana yöneldi. "her gece bodrum" romanıyla büyük başarı kazandı. iç konuşma tekniğini kullandığı bu romanda, toplumsal kargaşa içinde bunalıma düşen aydınların arayışlarını ve çıkmazlarını ele aldı. roman ve öykülerinin yanısıra senaryolar, denemeler ve edebiyatla ilgili incelemeler de yazdı.
eserleri

öykü:
cumartesi yalnızlığı (1968)
pastırma yazı (1971)
dostlukların son günü (1975)
bir denizin eteklerinde (1980)
eski defterde solmuş çiçekler (1982)
son yaz akşamı (1983)

roman:
destan gönüller (1973)
her gece bodrum (1976)
ölüm ilişkileri (1979)
cehennem kraliçesi (1980)
bir akşam alacası (1980)
yaşarken ve ölürken (1981)
ölünceye kadar seninim (1983)
yalancı şafak (1984)
saz caz düğün varyete (1985)
hayal ve istırap (1986)

deneme-inceleme:
çağdaşlık sorunu (1978)
aşk-ı memnu ya da uzun bir kışın siyah günleri (1981)
düşünce ve duyarlık (1982)
kamelyasız kadınlar (1983)

ani:
annem için (1983)
hatırlıyorum (1984)
seni çok özledim (1986)

şiir:
ay işığı (1986)

senaryo:
kırık bir aşk hikayesi (1982)

ödülleri:

1976 sait faik hikaye armağanı dostlukların son günü ile
1977 türk dil kurumu roman ödülü her gece bodrum ile
1982 siyad en iyi senaryo ödülü kırık bir aşk hikayesi ile

30 eylül 1936’da istanbul’da doğdu. 22 kasım 1976’da istanbul’da yaşamını yitirdi. ankara kız lisesi’nden mezun oldu. ankara üniversitesi dil ve tarih coğrafya fakültesi arkeoloji bölümü’nü bitirdi. 1957-1958’de almanya’nın gottingen üniversitesi’nde arkeoloji ve tiyatro bölümlerinde öğrenim gördü. 1965-1971 arasında türkiye radyo televizyon kurumu’nda (trt) program uzmanı olarak çalıştı. 1972’de siyasal nedenlerle tutuklandı, bir yıl hapse mahkum edildi. cezaevinden sonra adana’da iki buçuk ay sürgünde kaldı. 1956’da özdemir nutku ile, 1965’te başar sabuncu ile evlendi. üçüncü eşi mümtaz soysal ile cevaevinde iken tanışıp evlendi. bazı yazıları "nutku" ve "sabuncu" soyadlarıyla yayınlandı. 1961’de ankara meydan sahnesi’nde haldun dormen’in yönettiği "zafer madalyası" adlı oyunda tek kadın rolünü oynadı. edebiyata öykü ile başladı. ilk öykü ve yazıları 1960-1964 arasında dost, yelken, ataç, yeditepe, değişim dergilerinde yayınlandı. ilk dönem eserlerinde bireyin ruhsal durumlarını işledi. 1965-1969 arasında özellikle papirüs ve yeni dergi’de yayınlanan öyküleriyle yeni bir tarza yöneldi. kadın-erkek ilişkilerini, kadın sorununu, ağırlıklı olarak da 1960 sonrasında yaşanan sosyal ve siyasal olayları ele aldı. gerçekçi toplumcu öykü ve romanlar yazdı. öykü ve romanlarının yanısıra röportajlar, çeviriler yaptı. yeni ortam ve politika gazetelerinde günlük köşe yazıları yazdı.
eserleri

roman:
yürümek (1970)
yenişehir’de bir öğle vakti (1973)
şafak (1975)
hoş geldin ölüm (1980, ölümünden sonra)
bütün eserleri (8 cilt, 1986)

öykü:
tutkulu perçem (1962)
tante rosa (1968)
barış adlı çocuk (1976)

ani:
yıldırım bölge kadınlar koğuşu (1976)

deneme:
bakmak (1977)

ödülleri:

1970 trt sanat ödülleri yarışması başarı ödülü yürümek ile
1974 orhan kemal roman armağanı yenişehir’de bir öğle vakti ile

1933’te diyarbakır’ın ergani ilçesinde doğdu. parasız yatılı okuduğu gaziantep lisesi’ni 1950’de bitirdi. 1955’te ankara üniversitesi siyasal bilgiler fakültesi maliye ve iktisat bölümü’nden mezun oldu. 1956-1965 arasında maliye müfettiş yardımcılığı ve gelirler kontrolörlüğü görevlerinde çalıştı. temmuz 1965’te memurluktan ayrıldı. gazetecilik ve yayıncılık işlerine girişti. "diriliş" dergisini aylık, haftalık bazen haftada iki kez yayınladı. 1971’den sonra kısa bir süre için gelirler genel müdürlüğü’nde gelirler kontrolörlüğü yaptı. 1974 sonrası yeniden devlet memurluğu görevinden ayrılarak gazetecilik ve yayıncılığa başladı. yeni istiklar, yeni istanbul, babıali’de sabah, milli gazete’de yazılar yazdı. ilk şiiri 1951’de "hisar" dergisinde çıktı. üniversite yıllarında 1955’te "şiir sanatı" dergisini çıkardı. mülkiye, yenilik, xx. asır, istanbul, şiir sanatı dergilerindeki şiirleriyle tanındı. başlangıçta pazar postası’nda ikinci yeni akımı doğrultusunda şiirler yazdı. daha sonraki yıllarda tümüyle kendi şiirine yöneldi. yeni biçim araştırmalarına, değişik imgelerle kendine özgü, mistik ve islami içeriğe yer veren eserleriyle kuşağının en iyi şairleri arasına girdi. gazete yazılarında ise islam toplumlarının çağdaş dünyadaki konumlarını ele aldı. eski türk uygarlıklarına ilişkin değerlerle, çağdaş bir kişilik oluşturma düşüncelerini işledi.
eserleri

şiir:
körfez (1959)
şahdamar (1962)
hızırla kırk saat (1967)
sesler (1968)
taha’nın kitabı (1968)
kıyamet aşısı (1968)
gül muştusu (1969)
zamana adanmış sözler (1970)
şiirler (1975)
ayinler (1977)
leyla ile mecnun (1981)
ateş dansı (1987)
alınyazısı saati (1989)

deneme-inceleme:
yunus emre (1965)
yazılar (1967)
islamın dirilişi (1967)
islam toplumunun ekonomik strüktürü (1967)
mehmet akif (1968)
mağara ve işık (1969)
edebiyat yazıları 1 (1982)
edebiyat yazıları 2 (1986)

ödülleri

1968 milli türk talebe birliği milli hizmet madalyası
1970 sürgündeki macar yazarları gümüş madalya ödülü
1982 türkiye yazarlar birliği hikâye ödülü
1988 türkiye yazarlar birliği üstün hizmet ödülü
1991 dünya sanat ve kültür akademisi ödülü

1905’te istanbul’da doğdu. 23 temmuz 1972’de istanbul’da yaşamını yitirdi. asıl ismi saadet baraner. tıp profesörlerinden ismail derviş bey’in kızı. yazar reşat fuat baraner’in eşi. özel eğitim gördü. bir süre almanya’da berlin konservatuvarı ve edebiyat fakültesi’nde okudu. 1932’de türkiye’ye döndükten sonra son posta, vatan, cumhuriyet, gece postası gibi gazetelerde röpotajları ve romanları yayınlandı. reşat fuat baraner ile birlikte türkiye’de toplumsal gerçekçi akımın ilk yayın organlarından sayılan "yeni edebiyat dergisi’ni 15 ekim 1940-15 kasım 1941 arasında yayınladı. bu dergide kısa öyküler, fıkra ve eleştiriler yazdı. 1944 tutuklamaları sırasında eşi reşat fuat baraner’i sakladığı ve yasadışı türkiye komünist partisi’ne katıldığı gerekçesiyle yargılandı, bir yıl hapse mahkum oldu. paris’e gitti. 1953-1963 yılları arasında fransa’da kaldı. 1963’te türkiye’ye döndükten sonra romanlarının yazımı ve yayınıyla uğraştı, devrimci kadınlar birliği’nin kuruluşunda görev aldı. edebiyata şiirle girdi. gerçekçi ve toplumsal edebiyatın yerleşip gelişmesine öncülük eden yazarlardan biri olarak ünlendi.
eserleri

roman:
kara kitap (1921)
ne bir ses ne bir nefes (1923)
hiçbiri (1923)
ahmed ferdi (1923)
behire’nin talibleri (1923)
fatma’nın günahı (1924)
ben mi (1924)
buhran gecesi (1924)
gönül gibi (1928)
emine (1931)
hiç (1939)
çılgın gibi (1934)
fosforlu cevriye (1968)
ankara mahpusu (1968, ilk olarak 1957’de paris’te fransızca)

1919’da istanbul’da doğdu, 17 kasım 1982’de izmir’de yaşamını yitirdi. ankara devlet konservatuvarı tiyatro bölümü yüksek devresi’ni bitirdi. ankara devlet tiyatrosu’nda oyunculuk, ankara radyosu’nda spikerlik yaptı. ege üniversitesi tiyatro bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı, izmir devlet tiyatrosu müdürlüğü yaptı. bu görevi sırasında konser, film gösterisi, edebiyat toplantısı, açıkoturum gibi etkinliklerle devlet tiyatrosu’nu bir kültür ve sanat merkezi haline getirdi. ilk şiirleri 1938’de servetifünun-uyanış dergisinde çıktı. adımlar, ataç, dost, kaynak, pınar, yeditepe, yürüyüş, varlık gibi dergilerde şiirleri yayınlandı. yeryüzü dergisinde yayınlanan "önce-sonra" şiiri nedeniyle türk ceza kanunu’nun 142. maddesine aykırı davranmaktan yargılandı ve aklandı. 1950’den sonra tiyatro incelemeleri ve eleştirileri de yazdı. stanislavski’nin "bir aktör hazırlanıyor" ve "bir karakter yaratmak" eserlerini türkçe’ye çevirdi. 1940 kuşağının toplumcu şairleri arasında yer aldı. ilk dönem yüksek sesli, söylevci tarzda şiirler yazdı. zamanla toplumsal konulardan bireysel duygulara yöneldi. humor ve sevgi öğelerinden yararlandı. günlük dil ve kimi zaman argo kullanarak mizahi şiirler de yazdı.

eserleri

şiir:
bir (1942)
1943 (1943, fethi giray’la birlikte)
hürriyet (1945, ömer faruk toprak’la birlikte)
merhaba (1952)
haraç mezat (1954)
ikinci kurtuluş (1960)
hayret bey’in serüveni (1968)
evrende ellerimiz (1968)

oyun:
aşk ve barış (1961)
deli dumrul (1962)

inceleme:
üç duvarlı dünya (1951)
tiyatro meseleleri (1953)
bir dünya ki (1956)
konuşma eğitimi (1978, 1987)

ödülleri: 1982 yazko çeviri ödülü, stanislavski’den "bir karakter yaratmak" çevirisi ile

1962’de trabzon’da doğdu. ortaöğrenimini istanbul koşuyolu lisesi’nde tamamladı. istanbul üniversitesi fizik-coğrafya bölümü’nden mezun oldu. ilk şiirleri 1984’te dergilerde yayınlandı. arkadaşlarıyla birlikte 1989’da yeni yaprak, 1990’da olmaz adlı şiir dergilerini çıkardı. marmara üniversitesi güzel sanatlar fakültesi ile müjdat gezen sanat okulu’nda dersler veriyor. televizyon programları hazırlıyor, gazetelerde yazılar yazıyor. buluşlara dayanan, genellikle kısa şiirlerinde orhan veli’nin günümüzdeki sürdürücüsü. yumuşak, lirik bir ses tonuyla günlük yaşamdan ilginç ayrıntılar, şaşırtıcı karşılaştırmalar veriyor. yapılarını, günlük dildeki kullanımlarını bozmadığı sözcüklerle bir düşünce cambazı gibi oynuyor. son yıllarda şiirden çok düzyazıya yönelmiş durumda. yakın tarihteki bazı önemli ve özel olayların araştırılmasına yönelik araştırma, çalışma ve kitaplarıyla da ilgi çekiyor. bu yönüyle edebiyatımızda yeni bir "salâh birsel" izlenimi yansıtıyor.

eserleri

şiir:
makiler (1989)
antikacılar (1991)
kaza süsü (1993)
62 tavşanı (1998)

düzyazi:
istanbul’un nazım planı
ayçöreği ve denizyıldızı
istanbul’da bir zürafa
önce çocuklar ve kadınlar
kız kulesi’ndeki kızılderili
onlar hep oradaydı

ödülleri

1997 halil kocagöz şiir ödülü noktalı virgül adlı dosyasıyla
1990 orhon murat arıburnu şiir ödülü makiler ile

1925 yılında istanbul şile’de doğdu, 1988’de yaşamını yitirdi. bir süre istanbul haydarpaşa lisesi’nde öğrenim gördü. eğitimini yarıda bıraktı. memurluk yaptı. ankara’da bir bankada, bilgi yayınevi ile türk tarih kurumu basımevi’nde çalıştı. varlık dergisinde 1950’li yılların sonunda yayınlanan şiirleriyle adını duyurdu. önce garip akımı ve ikinci yeni etkisinde şiirler yazdı. şiirlerinde halk şiiri özelliklerinden ve temalarından da yararlandı. 1960 sonrası kısa kurgulu, karamsar içerikli toplumsal gerçekçi çizgide bir şiire yöneldi. biçim arayışlarına girdi, divan edebiyatına özgü gazel tarzında şiirler denedi. son döneminde özdemir asaf’ta olduğu gibi kısa, zekice söylenmiş, keskin sözcüklerle özlü anlatıma dayalı şiirler yazdı. roman ve uzun anlatı türünde eserleriyle, şiir ve mizah antolojileri de var.
eserleri

şiir:
garipler treni (194)
muhteşem kavga (1951)
mustafa kemal türküsü (1953)
yaban mavisi (1956)
dışa vuran karanlık (1961)
yanlış yaşadık (1970)
sabrın gülü (1980)

roman:
karapürçek (1958)

öykü:
tedirginin biri (1962)

antoloji:
yeni türk şiiri: deste (1951)
türk hiciv ve mizah antolojisi (1967)
türk halk şiiri antolojisi

1957’de kentsoylu bir ailenin kızı olarak italya trieste’de doğdu. güç bir çocukluk geçirdi. 1976’da, 18 yaşındayken friaul’de tanık olduğu deprem ve 25 yaşındayken geçirdiği ölümcül hastalık üzerinde derin izler bıraktı. yazmaya 27 yaşında başladı. başarısız birkaç denemenin ardından, ses getiren ilk kitabı "tek ses için" oldu. 1994’te yayınlanan "yüreğinin götürdüğü yere git" ile dünya çapında bir ün yakaladı. kitap italya’da aylarca liste başı oldu. tamaro, kedileri ve köpeğiyle birlikte orvieto yakınlarında yaşıyor.
türkçe’ye çevrilen eserleri:

roman:
büyülü çember (1998)
yüreğinin götürdüğü yere git (1999)
aklı bir karış havada (2002)
daha çok ateş daha çok rüzgar (2003)

öykü:
anima mundi (1998)
tek ses için (1998)
yanıtla beni (2001)

çocuk kitabi:
kitaplardan korkan çocuk (2000)
tobia ve melek (2000)
tombul yürek (1999)

günce-söyleşi:
sevgili mathilda, insanın yürümesini dört gözle bekliyorum (2000)
eve doğru (2000)

1943’te istanbul’da doğdu. asım ismi süreyya kanıpak. 1960’ta çanakkale lisesi’ni bitirdi. bir süre istanbul üniversitesi edebiyat fakültesi felsefe bölümü’nde öğrenim gördü. istanbul’da yayınevlerinde, reklam şirkelerinde çalıştı. halen metin yazarlığı yapıyor. ilk şiiri düzlem dergisi’nde 1963 yılında yayınlandı. 1966’dan başlayarak papirüs, şiir sanatı, soyut gibi dergilerdeki şiirleriyle tanındı. türkiye milli talebe federasyonu’nun açtığı yarışmada "kasaba" adlı şiiri birincilik kazanınca ünlendi. ikinci yeni akımı etkileriyle şiir yazarken, toplumsal olayların yoğunluk kazanması ve nâzım hikmet’in eserlerinin üst üste yayınlanması nedeniyle yön değiştirdi. 1960 kuşağı olarak anılan ismet özel, ataol behramoğlu, refik durbaş, egemen berköz gibi şairler arasında yer aldı. ama çok kökenli şiir duyarlılığıyla siyaseti ve ideolojiyi dolaysız biçimde üstlenmedi. anadolu’yu bütün karmaşası ile tanıtma özlemiyle ve türk şiirinin eski kaynaklarını değerlendiren birikimiyle dikkat çekti. eserlerinde tutarlı bir çağrışım zinciri, tutarlı bir görüntü sevgisi ve her şeye bakmak isteyen bir derviş tarzı sezilir.
eserleri

şiir:
gün ola (1969)
savrulan (1971)
hayat ile şiir (1980)
ufkun dışında (toplu şiirler, 1983)
şiir çalışmaları (1992)
ruhumun (1998)
kalfa (1999)
seçme şiirler (2001)
nâbiga (2001)
seni seviyorum (2002)

çocuk kitabi:
ilkokullar için matematik (1976)
çocukça (çocuk kitabı) 1982
eksik alfabe (2003)

ödülleri

1966 tmtfk kültür yarışması kasaba şiiri ile birincilik
1992 cemal süreya şiir ödülü şiir çalışmaları ile
2002 behçet necatigil şiir ödülü
2002 orhan murat arıburnu şiir ödülü

28 kasım 1881’de viyana’da doğdu. 22 şubat 1942’de brezilya’da rio de janeiro yakınlarında yaşamını yitirdi. babası varlıklı bir sanayiciydi. viyana ve berlin’de eğitim gördü. 1913’te salzburg’a yerleşti. 1934’te nazilerin baskıları sonucu burayı terketmek zorunda kaldı. 1938’de ingiltere’ye, 1939’da new york’a gitti, birkaç ay sonra da brezilya’ya yerleşti. avrupa’nın içine düştüğü duruma üzüntüsü ve yaşmındaki düş kırıklıkları nedeniyle 1942’de eşiyle birlikte intihar etti. psikoloji ve freud’a ilgisi yazılarında onu derin karakter tahlillerine götürdü. ünlü yazarların yaşamöykülerini araştırdı. balzac, dickens, dostoyevski, holdenrin, heinrich von kleist, casanova, stendhal ve tolstoy’un yaşamöykülerini topladığı kitabı türkçe’ye "dünya fikir mimarları" adıyla 3 cilt olarak tercüme edildi ve basıldı: kendileri ile savaşanlar (1989), üç büyük usta (1989) ve kendi hayatının şiirini yazanlar (1990). türkçe’ye çevrilen diğer eserleri arasında korku (1944), amok koşucusu (1945), bir kadının 24 saati (1986), satranç oyuncusu (1944), dünün dünyası (1985) sayılabilir.

eserleri:

deccal (2 cilt, 1904-1907
istimdad (1905)
şah ve padişah (1906)
hasbihal yahut eşref ve kemal (1908)
iran’da yangın var (1908)
şair eşref külliyatı (ölümünden sonra, 1928)

1850’de bugünkü yunanistan sınırları içinde kalan yanya’da (ioannina) doğdu. 18 haziran 1904’te istanbul’da yaşamını yitirdi. ilk türk romanı olan taaşşuk-ı talat ve fitnat ile ilk türkçe sözlük kamus-ı türki’nin yazarı, önemli dil bilgini. tımar sahibi fraşerî ailesinden halil bey’in oğlu. ortaöğrenimini yanya’daki bir rum lisesinde tamamladı. eski yunanca, fransızca ve italyanca öğrendi. bir süre yanya’da mektubi kalemi’nde çalıştı. 1871’da istanbul’a geldi. matbuat kalemi’nde memur olarak göreve başladı. memurluk yaparken bir yandan da sirac ve hadika gazetelerinde çalıştı. 1974’te trablusgarp’a gitti. vilayet gazetesini yönetti. ardından istanbul’a döndü. 1876’da yayınlanmaya başlanan sabah gazetesinin başyazarı oldu. tercüman-ı şark gazetesinde de çalıştı. bu gazetenin kapanmasından sonra aile (1880) ve hafta (1981-1982) dergilerinde yazılar yazdı. 1893’te sarayda kurulan teftiş’i askeri komisyonu’nun başkatipliğine getirildi. 1896’dan sonra 2. abdülhamid tarafından erenköy’deki evinde ikamete mahkum edildi. yaşamının son yıllarını araştırarak, yazarak geçirdi. tüm yaşamını türkçe’ye adadı. dilin sorunlarını inceledi, türkçe’nin yabancı sözcük ve kurallardan arındırılmasına çalıştı. en önemli çalışmalarını dil konusunda yaptı. türkçe’ye osmanlıca denilmesine karşı çıktı. ona göre türkçe konuşan kavmin adı türk’tür. arapça ve farsça sözcükler yüzyıllarca kullanılmalarına rağmen türkçe’yle kaynaşmamış, yabancı kalmışlardır. doğu türkçesi, söyleyiş kabalığına karşın sözcük dağarcığı bakımından batı türkçesi’nden zengindir. bu nedenle batı türkçesi’ne tercih edilmelidir. türkçe’yi zengileştirmenin yolu yabancı sözcükler yerine doğu türkçesi’ndeki sözcüklerin kullanımının artırılmasıdır. şemseddin sami, osmanlıca’daki sözcüklerin yüzde 80’inin konuşma dilinde kullanılmadığını, tanzimat edebiyatının osmanlı ve osmanlıca etkisinden uzaklaşmaya çalışmasına rağmen, sözcük kaynağı konusunda sıkıntı çektiğini savunur. türkçe konusunda çalışmalarının yanında tarih ve coğrafya ile ilgili araştırmalar da yaptı.
eserleri:

roman:
taaşşuk-ı talat ve fitnat (1872)

oyun:
besa yahut ahde vefa (1875)
gâve (1876)

dil kitaplari:
kamus-ı türki (2 cilt, 1899-1900, tıpkıbasımları 1978, 1989)
kamus-ı fransevi (1882-1905, fransızca’dan türkçe’ye sözlük)
kamus-ı fransevi (1885, türkçe’den, fransızca’ya sözlük)
küçük kamus-ı fransevi (1886, fransızca’dan türkçe’ye sözlük)
usul-i tenkit ve tertib (1886)
nev’usul sarf-ı türki ((1891)
kamus’ül âlam (6 cilt, 1889-1898, tarih ve coğrafya ansiklopedisi)

ayrıca "cep kitapları" adıyla çeşitli konularda küçük öğrenci kitapları yayınladı.

5 ağustos 1826’da istanbul’da doğdu. 13 eylül 1871’de istanbul’da yaşamını yitirdi. asıl ismi ibrahim şinasi. topçu yüzbaşısı olan babası mehmed ağa 1829’da osmanlı-rus savaşı’nda şehit oldu. annesi onu yakınlarının desteğiyle büyüttü. ilköğretimini mahalle sıbyan mektebi’nde ve feyziye okulu’nda tamamladı. müşiriyeti mektubî kalemi’ne katip adayı olarak girdi. arapça ve farsça, fransızca öğrendi. 1849’da bilgisini artırması için devlet tarafından paris’e gönderildi. burada edebiyat ve dil konularındaki çalışmalarını sürdürdü. doğu kültürleri araştırmacısı de sacy ailesi ile dostluk kurdu, ernest renan’la tanıştı, lamartine’in toplantılarını izledi. yine doğu kültürleri araştırmacısı pavet de courteille’nin çalışmalarına yardım etti. dilbilimci littré ile tanıştı. 1851’de société asiatique’e üye seçildi. 1854’te istanbul’a döndü. bir süre tophane kalemi’nde çalıştı. meclis-i maarif üyeliğine atandı. encümen-i daniş’te (ilimler akademisi) görev yaptı. koruyucusu sadrazam mustafa reşit paşa’nın görevinden ayrılması üzerine sakalını kestiği için üyelikten çıkarıldı. reşit paşa 1857’de yeniden sadrazam olunca, eski görevine döndü.

tercüman-ı ahval ve tesvir-i efkar

1860’da ağah efendi ile birlikte tercüman-ı ahvâl gazetesini çıkardı. 1862’de de tasvir-i efkar gazetesini çıkardı. devlet işlerini eleştirdiği ve sultan abdülaziz’e karşı girişilen eylemleri desteklediği gerekçesiyle 1863’teki meclis-i maarif’teki görevine son verildi. gazeteyi namık kemal’e bırakarak, 1865’te fransa’ya gitti. orada sözcük çalışmalarına yöneldi. yaklaşık 5 yıl ulusal kitaplık’ta araştırma yaptı. tamamlayamadığı kapsamlı bir türkçe sözlük üzerinde çalıştı. 1867’de istanbul’a döndü. kısa bir süre sonra yeniden paris’e gitti. 1869’da tekrar istanbul’a dönünce bir matbaa açtı, eserlerinin basımıyla uğraşmaya başladı. 13 eylül 1871’de beyin tümöründen yaşamını yitirdi. tanzimat’la başlayan batılılaşma hareketlerine öncülük ederek, dil, edebiyat ve düşünce yaşamının gelişmesine katkıda bulundu. fransız şairlerinden çeviriler yaptı. eski nazım biçimleriyle yazdığı şiirlerde yeni düşünceleri dile getirdi. öz ve biçim yönünden tümüyle yeni şiirler de yarattı. 1860’da yazdığı tek perdelik "şair evlenmesi" adlı komedi, batılı anlamdaki ilk türkçe oyundur. anlatımdaki yeniliklerin yanısıra tema bakımından da türk tiyatro edebiyatının öncüsüdür. ama asıl önemli çalışmalarını gazetecilik alanında yaptı. batılılaşmayı savunan "tasvir-i efkar", bir düşünce gazetesi kimliğiyle türk basın tarihinde önemli bir aşamadır. dildeki yalınlaşma çabasını edebiyat ve tiyatro alanlarındaki eserleriyle destekledi.
eserleri

tercüme-i manzume
şair evlenmesi
müntehabat-ı eşhar (1862, divan-ı şinasi adıyla da bilinir, şiirlerinden seçmeler)
durub-u emsal-i osmaniye (1863, atasözleri derlemesi)
müntahabat-ı tasvir-i efkar (18623, 1885. ebüzziya tevfik tarafından düzenlenen seçme makaleler)

1896’da istanbul’da doğdu. eğitimine özel hocalardan ders alarak başladı. istanbul darülfünun’u edebiyat fakültesi coğrafya bölümü’nden mezun oldu. uzun süre istanbul kız lisesi’nde coğrafya ve edebiyat öğretmenliği yaptı. 1973’te istanbul’da yaşamını yitirdi. başlangıçta tevfik fikret’in etkisinde aruz ölçüsüyle şiirler yazarken zaman içinde milli edebiyat akımının ilkelerine uygun olarak hece ölçüsünü kullanmaya başladı. devrinin tüm şairleri gibi edebiyat-ı cedide, fecri ati ve milli edebiyat akımı arasında sıkıştı kaldı. güneş, varlık, aydabir, çınaraltı, şadırvan gibi dergilerde yayınlanan ve çoğu hece vezniyle yazılmış şiirlerinde lirizm ve kadınsı bir içtenlik dikkat çeker. milli uyanış hareketi içinde de yer aldı, fatih mitinginde etkileyici bir konuşma yaptı. türk kadınlar birliği’nin kurucuları arasındadır.
eserleri:

şiir:
yıldızlar ve gölgeler (aruz’la yazılmış şiirler 1919)
hazan rüzgarları (1927)
gayya (1930)
yakut kayalar (1931)
su (1933)
sıla yolları (1935)
sabah kuşları (1943)
yerden göğe (1960)
şükufe nihal / şiirler (1975, ölümünden sonra toplu şiirler)

roman:
renksiz istırap (1928)
yakut kayalar (1931)
çöl güneşi (1933)
yalnız dönüyorum (1938)
domaniç dağlarının yolcusu (1946)
çölde sabah oluyor (1951)

öykü:
tevekkülün cezası (1928)

gezi notlari:
finlandiya (1935)

1927 yılında istanbul’da doğdu. izmir karşıyaka lisesi’nde öğrenim görürken komünizm propagandası suçlamasıyla tutuklandı. okuldan çıkarıldı. izmir belediyesi’nde memur olarak çalıştı. istanbul’a taşındı. banka memurluğu yaparken yine komünizm propagandası suçlamasıyla tutuklandı. serbest kaldıktan sonra bir süre gazete ve dergilerde düzeltmenlik yaptı. yelken dergisini yönetti. ataç ve eylem dergilerini çıkardı. ataç yayınevi’ni kurdu ve yönetti. türkiye yazarlar sendikası yönetim kurulu üyeliği yaptı. işçi partisi’nde balıkesir il başkanı olarak görev aldı. toplumcu şiirlerinin yanısıra öykü, inceleme ve araştırmalarıyla da tanınıyor.

eserleri

şiir:
tomurcuk (1943)
zevklerin ve hülyaların şiirleri (1944)
giderayak (1956)
nice kaygılardan sonra (1963)
izmir’in içinde amerikan neferi (1965)
halk orduları (1969)
acılar dönemi (1977)
bir yürekten bir yaşamdan (1982)
ökselerin yöresinde (1984)
ölümsüzlerle (1985)
ihtiyar yüzyıla (1997)

öykü:
tanığın biri (1970)
beyaz yakalılar (1972)
onların çocukları (1975)

oyun:
zindandaki şair (1991)

inceleme-araştirma:
sosyalist açıdan türk-iş yargılanıyor (1966)
şairler ve yazarlar sözlüğü (1971)
çağdaş türk edebiyatı meşrutiyet dönemi (1976)
namık kemal (1977)
çağdaş türk edebiyatı cumhuriyet dönemi (1987)
şairce düşünmek (1990)

ödülleri:

1982 nevzat üstün şiir ödülü, bir yürekten bir yaşamdan ile

1915’te istanbul’da doğdu. 19 haziran 1973’te istanbul’da yaşamını yitirdi. 1938’de kabataş lisesi’ni bitirdi. istanbul üniversitesi edebiyat fakültesi türk dili ve edebiyatı bölümü’nden 1943’te mezun oldu. birçok lisede, köy enstitüsünde ve yüksekokulda öğretmenlik yaptı. galatasaray lisesi’nde edebiyat öğretmeni oldu. boğaziçi üniversitesi’nde halkbilim dersleri verdi. şiirleri, eleştirileri, edebiyat, tarih ve halkbilim üzerine yazıları öğrencilik yıllarından başlayarak yurt, tarihten sesler, yeni türk, değirmen, gündüz, yeni yurt, yenilik, yeditepe, türk dili, dost ve kim gibi dergilerde yayınlandı. 1960-1969 arasında varlık dergisinde roman ve öykü değerlendirmeleri yazdı, varlık yıllığı’nın hazırlanmasına katkıda bulundu. vatan ve cumhuriyet gazetelerinde de yazdı. ömer seyfettin’in bütün eserlerini baskıya hazırladı. asıl katkısını halkbilim dalında yaptı. masallar, gölge oyunları, destanlar, göçmen folkloru ve bunlarla ilgili kuramsal sorunlar hakkında araştırmalar yaptı. halkbilimin geleneklerin incelenmesinde eskiye bağlı kalınması yöntemine karşı çıktı, bu bilimin eskinin temelleri üzerinde yeni bir çağdaş toplum yapısı oluşturulmasına katkı sağlayacağını savundu.
eserleri

araştirma:
cumhuriyet’ten sonra hikaye ve roman (3 cilk 1959-1965)
ömer seyfettin’in bütün eserleri (10 cilt, 1962-1964)
ülkücü bir yazarın romanı (1968, ömer seyfettin’in yaşamı, kişiliği)
türkiye’de folklorun el kitabı (1983, ölümünden sonra)

1 ocak 1930’da muş’ta doğdu, 29 haziran 1989’da izmit’te yaşamını yitirdi. 1952’de ankara gazi eğitim enstitüsü fransızca bölümünü bitirdi. hakkari’de ortaokul öğretmenliği yaptı. 1953-1954 ve 1957-1959 arasında iki kez paris’e giderek sorbonne’da fransız dili ve edebiyatı ile sesbilim üzerine eğitim gördü. dönüşünde bir süre trabzon lisesi’nde öğretmenlik yaptı. ardından gazi eğitim enstitüsü fransız dili ve edebiyatı bölümü’nde önce asistan, sonra öğretim görevlisi oldu. bir süre, milli eğitim bakanlığı talim terbiye kurulu ile tercüme bürosu’nda üye olarak çalıştı. türkiye öğretmenler federasyonu ikinci başkanlığını yaptı. tercüme, türk dili ve çeviri dergilerinin yazı kurullarında çalıştı. 1971’de sağlık nedeniyle emekliye ayrıldı. ilk şiiri "boğuntu" 1957’de varlık dergisinde yayınlandı. dost, papirüs, sanat rehberi, türk dili, varlık gibi dergilerdeki yazılarıyla tanındı. önceleri ikili üçlü tamlamalarıyla kurguladığı şiirlerini, sonraları toplumsal konulardan kaynaklanan duyarlılıklarla işleyerek zenginleştirdi. özgürlük, kardeşlik, sevgi, yaşam sevinci, kavga, öltüm, çağın acıları gibi temaları işledi. türkçe’yi kullanmaktaki özeni, imge zenginliği ve titiz kurgusuyla şiirde sağlam bir yer edindi. yunus emre, fazıl hüsnü dağlarca, orhan asena, sermet çağan gibi türk şiir ve oyun yazarlarının eserlerini fransızca’ya çevirdi. bazı fransızca eserleri de türçeleştirdi.
eserleri

şiir:
bir ölümsüz yalnızlık (1964)
güneş kavgası (1968)
direnmeler (1973)
güvercin kasapları (1978)
bir sevgiyi görüntüleme (1980)
toplu şiirler (1989)
çıplak kayada çimlenmek (1989)

sözlükler:
etude sur le subjonctif en francais (1962)
fransızca-türkçe argo sözlüğü (1966)
fransızca-türkçe büyük sözlük (2 cilt, 1976)

ödülleri

1963 milli eğitim bakanlığı üstün başarı ödülü günümüz fransız şiiri (1963) eseriyle
1964 türk dil kurumu çeviri ödülü çağdaş fransız şiiri’nin genişletilmiş basımıyla
1968 fransız hükümeti’nden legion d’honneur nişanı
1970 türkiye radyo televizyon kurumu şiir ödülü "direnmeler" ile
1976 macar hükümeti’nden endre ady ödülü
1986 asya-afrika yazarlar birliği lotus edebiyat ödülü

17 şubat 1933’te kahramanmaraş’ın elbistan ilçesinde doğdu. galatasaray lisesi ve istanbul üniversitesi edebiyat fakültesi fransız dili ve edebiyatı bölümü’nü bitirdi. aynı bölüme asistan olarak girdi. 1969’da doktor, 1972’de doçent, 1978’de profesör oldu. 2000 yılında emekliye ayrıldı. istanbul’da yaşıyor. öğrencilik yıllarında varlık yayınları’nın çeviri işlerini ve varlık dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yürüttü. 1950-1956 arasında seçilmiş hikâyeler, yeryüzü, beraber, mavi gibi dergilerde yayınladığı öykülerinde özellikle dilinin arılığı, yeni sözcükleri kullanmadaki başarısı, anadolu insanını tutarlı bir yaklaşımla ele alması ve anlatımındaki ustalıkla dikkat çekti. ilk öykü kitaplarında (uçan daireler, haney yaşamalı, düşlerin ölümü) doğduğu yöreyi (elbistan) konu edindi. kendine özgü çocuksu bir duyarlılıkla, düzgün ve temiz bir dille kaleme aldığı haney yaşamalı ve düşlerin ölümü yayınlandıklarında büyük ilgi gördü. yaşadıktan sonra ve dönüşüm adlı öykü kitaplarında bireyin iç gerçekliğini, bilinç dünyasını aktarmaya yöneldi.
eserleri

öykü:
uçan daireler (1954)
haney yaşamalı (1955)
düşlerin ölümü (1958)
yaşadıktan sonra (1969)
ben ve öteki (1983)
aykırı öyküler (1989)
komşular (1999)

roman:
mutfak çıkmazı (1960)
peygamberin son beş günü (1992)
bıyık söylencesi (1995)

masal:
anadolu masalları (1957)

anlati:
dönüşüm (1975)
vatandaş (1975)

deneme-eleştiri:
yazın ve yaşam (1976)
yazının sınırları (1982)
tartışmalar (1993)
yazın, gene yazın (1995)
alıntılar (1997)
söylemlerin içinden (1998)
salaklık üstüne deneme (2000)

ödülleri

1956 sait faik hikâye armağanı haney yaşamalı ile
1959 tdk öykü ödülü düşlerin ölümü ile
1984 azra erhat "çeviri üstün hizmet ödülü" yaban düşünce ile
1993 orhan kemal roman armağanı peygamberin son beş günü ile
1999 sedat simavi vakfı edebiyat ödülü söylemlerin içinden ile
fransız hükümeti palmes académiques nişanı commandeur derecesi (1997)