ases teşkilatı

osmanlı devleti’nde, şehirlerde geceleri dolaşan güvenlik kuvveti.
ases teşkilatı, ilhanlılardan selçuklular’a, oradan da osmanlılara geçti. bu teşkilata, ilhanlılar devletinde “emaret-i ases” denirdi. osmanlılarda fatih sultan mehmed döneminde kurulan aseslik teşkilatının başında, yeniçeri ocağı’nı meydana getiren ortalardan yirmi sekizinci ortanın çorbacısı bulunurdu. bu çorbacıya, asesbaşı denirdi. bugünkü manâda emniyet müdürüne karşılık gelmektedir.

asesbaşı idaresindeki asesler, geceleri, asayişi temin etmek için dolaşırlar, yasak yerlerde rastladıkları şüpheli kişileri yakalarlar, kimliklerini soruştururlar, suçlu olanları cezalandırırlardı. suçsuz olanları ise, yasak yerlerde dolaştıklarından ötürü para cezasına çarptırırlardı. yeniçeri ağasının yakaladığı kimselerin hapsi ile asesbaşı ilgilenirdi. istanbul içindeki tomruklar ile babacafer zindanları da asesbaşının emri altındaydı.

asesbaşı, merasimlerde ve kapıkulu ocaklarının sefere çıkışlarında, beş yüz kadar olan maiyeti ile yolun iki tarafına dizilerek düzeni sağlardı. vezir-i azam divanında ve vezir-i azamın istanbul’da kol gezdiği zamanlarda, bir kısım asesiyle birlikte asesbaşı da bulunurdu. narh denetiminde subaşıyla birlikte sadrazama yardımcı olurdu. yeniçerilere ulufe dağıtımına, muhzır ağa ile birlikte müşahit olarak katılırdı. elçi karşılama ve kabul resimlerinde, protokolde yer alırdı.

asesbaşı, başına yeşil çuhadan çatal kalafat, arkasına zağra yakalı ve yeşil divan kürkü, bacağına ak çakşır, ayağına da sarı yemeni giyerdi. devlet merkezi olan istanbul’da, biri galata’da diğeri suriçi’nde olmak üzere iki asesbaşı vardı. fakat, suriçi asesbaşısı üstün dereceliydi. asesbaşı, babıali’de bulunduğu için, kendisinin yeniçeri ağası dairesinde bir emir eri bulunurdu. yeniçeri ağası, asesbaşına bu emir eri ile emir gönderirdi. diğer şehir ve kasabalarda da, ases adı altında emniyet teşkilatı ve buna ait vergiler vardı.