acemi ocağı

kapıkulu ocaklarına ve özellikle yeniçeri ocağı’na asker yetiştirmek için kurulan teşkilat.
rumeli’de arka arkaya elde edilen zaferler sonucu sınırları genişleyen osmanlı devleti, daha fazla askere ihtiyaç duyuyordu. mevcut kuvvetler, ihtiyaca yetmiyor ve elde devamlı bir ordu bulunması gerekiyordu. bu itibarla, esirlerden faydalanmak gayesi ile 1362 senesinde kadıasker (kazasker) çandarlı kara halil ile ulemâdan karamanlı molla rüstem’in gayretleriyle, sultan birinci murad devrinde, pençik kanunu gereğince acemi ocağı, gelibolu’da kuruldu. daha önceleri, savaşta esir alınanlar, kısa bir eğitimden sonra yeniçeri yazılıp savaşa gönderilirdi. sultan birinci murad zamanında, esirler önce lapseki, çardak ve gelibolu arasında süvari askerlerini taşıyan gemilerde beş-on sene acemi oğlanı olarak çalıştıktan ve uzun bir eğitimden geçtikten sonra, yeniçeri ocağı’na kaydedilmeye başlandı.

acemi teşkilatına, acemi oğlanı iki şekilde alınırdı. biri, harpte esir edilen esirlerin beşte birinden, diğeri ise osmanlı sınırları içinde yaşayan hıristiyan çocuklarından ki, buna “devşirme” denirdi. devşirme kanunu ile hıristiyan tebaa evladından asker toplanarak, gayrimüslim olan rumeli halkı, yavaş yavaş müslüman olacak ve bu askerlerle de türk ordusu biraz daha kuvvetlenecekti. kuruluşunda gelibolu’da bulunan acemi ocağının merkezi, fetihten sonra istanbul’a taşınmıştır. gelibolu acemi ocağı’nın başında, gelibolu ağası vardı. gelibolu acemi ocağı’nın mevcudu, önceleri dört yüz idi; daha sonra beş yüz olmuştur. istanbul acemi ocağı’nın mevcudu ise, önceleri üç bin kadardı, on altıncı asırda bu sayı, dört bine çıktı. yeniçeri mevcudu arttıkça, acemilerin miktarı da artıyordu. on altıncı asır sonlarında, bostancılarla birlikte sekiz-dokuz bine çıkan acemilerin, 17. asır başlarındaki adedi, 9406 idi.

acemi ocağı, on yedinci asır ortalarından sonra ehemmiyetini kaybetti. yeniçeri ocağı, 1826 yılında sultan ikinci mahmud tarafından kaldırılınca, bu ocak da kapanmış oldu.